Εν αρχή ην ο λόγος

Εν αρχή ην ο λόγος. Και μετά;

No news, bad news — όπου αποδεικνύεται ότι δεν υπάρχουν ειδήσεις. Εντάξει, είναι Κυριακή. Εχθές είχε τελικό Champions League. Σε κάτι λιγότερο από ένα μήνα έχουμε (πάλι) εκλογές. Από διακυβεύματα, άλλο τίποτα. Από διλήμματα, επίσης. Και είναι όλα σούπερ υπαρξιακά: ευρώ ή δραχμή, μνημόνιο ή σοσιαλισμός, ελευθερία ή θάνατος.

Στις προηγούμενες εκλογές (μέχρι χθες-προχθές, δηλαδή) τα πάνελ στα κανάλια ήταν μια σκέτη φασαρία: “I have nothing to say and I’m saying it” («δεν έχω τίποτε να πω και το λέω», που έλεγε κι ο John Cage).

Ποιος θα πάει με ποιον ή ποιος δεν θα πάει με ποιον και γιατί — είναι δυνατόν ο δημόσιος λόγος, στην πιο κρίσιμη περίοδο της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, να κυριαρχείται —στην καλύτερη περίπτωση— από αυτό το ερώτημα; Σημαντικό, δεν λέω. Έχω όμως την εντύπωση —όχι, δεν είναι εντύπωση, είναι αίσθηση— ότι δεν γίνεται λόγος για την ουσία. Ουσία είναι το περιεχόμενο: όχι το ποιος, αλλά το τι. Όχι τα πρόσωπα, αλλά οι πολιτικές. Και όχι, όχι, όχι, δεν είναι απάντηση στο «ποια πολιτική» η λέξη «αντιμνημονιακή» ή «προοδευτική» ή «φιλοευρωπαϊκή». Γενικώς, καμία λέξη δεν είναι απάντηση στο «ποια πολιτική» από μόνη της. Χρειάζονται μπόλικες λέξεις (λόγος) για να περιγραφεί η πολιτική και χρειάζεται και λογική συνάφεια (λόγος) ανάμεσα στις λέξεις αυτές.

Μόνο εμένα μου φαίνεται τεράστια αντίφαση να συμφωνούμε όλοι στο ότι «είμαστε στο χείλος του γκρεμού», μετά να δηλώνουμε «είμαι υπέρ του ευρώ», «όχι, εγώ είμαι πιο υπέρ» και κατόπιν να συζητάμε για το πώς θα γίνει το ντιμπέιτ; Κάπου ανάμεσα Τρίτη και Τετάρτη πρέπει να παράπεσε η αληθινή σου μέρα. Μόνο να κοιτάξουμε, μήπως ανάμεσα στα διακυβεύματα και στα διλήμματα παραπέσει η αληθινή ζωή μας.

Διαλεγόμαστε με σκέτες επικεφαλίδες. Η αφαίρεση στον λόγο είναι αναγκαία για να συνεννοηθούμε, υπό τον όρο όμως ότι έχουμε συμφωνήσει στην ορολογία, στο περιεχόμενο μερικών λέξεων. Πολύ φοβάμαι ότι πληρώνουμε δεκαετίες κενολογίας: εδώ και χρόνια, εκλέγονται πρωθυπουργοί άνθρωποι που στην καμπάνια τους αερολογούσαν. Η φράση «κοινωνική δικαιοσύνη» τι σημαίνει; Τα πάντα και τίποτα. Ουδείς διαφωνεί με την «κοινωνική δικαιοσύνη». Δεν μπορώ να φανταστώ κόμμα που θα ισχυριστεί ότι δεν θέλει «κοινωνική δικαιοσύνη», «δημοκρατία», «ανεξαρτησία». (Tο ΚΚΕ αποτελεί εξαίρεση: δίνει πολύ συγκεκριμένο περιεχόμενο στους όρους, γιατί είναι το μόνο κόμμα που χρησιμοποιεί την ορολογία, τον λόγο ενός συγκεκριμένου συστήματος — παρωχημένου και βάναυσα κακοποιημένου, βέβαια).

Αλλά τώρα δεν μιλάμε για κονωνική δικαιοσύνη. Μιλάμε για μνημόνιο. Και για επαναδιαπραγμάτευσή του. Από τα επτά κοινοβουλευτικά κόμματα, τα τέσσερα ισχυρίζονται, με ποικίλες αποχρώσεις, ότι είναι υπέρ της παραμονής στο ευρώ με επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου («επανεξέταση», «απαγκίστρωση», «ακύρωση», «αποδέσμευση», μπλα μπλα μπλα). Και εκεί αρχίζει το χάος: ο ΣΥΡΙΖΑ λέει ταυτόχρονα «καταγγελία», «επανεξέταση του συνολικού πλαισίου στρατηγικής» και «το μνημόνιο το ακύρωσε ήδη ο λαός με την ψήφο του». Ο Βενιζέλος και ο Σαμαράς δεν λένε τίποτα. Και κρύβονται πίσω από την εξαιρετικά βολική γι’ αυτούς διγλωσσία του Τσίπρα. Εκεί ακριβώς βρίσκεται η χαμένη ευκαιρία των εκλογών της 6ης Μαΐου (κάπου ανάμεσα σε καταγγελία και επανεξέταση, παράπεσε η νίκη της αριστεράς): η αμήχανη και φοβική μετεκλογική συμπεριφορά του ΣΥΡΙΖΑ, απόρροια του προεκλογικού μαξιμαλιστικού και λαϊκίστικου βερμπαλισμού του αλλά και λογική συνέπεια του χαοτικού εσωκομματικού τοπίου του, στην ουσία έδωσε το φιλί της ζωής στις δυνάμεις που μας έφεραν ως εδώ. Επέτρεψε στους αρχιτέκτονες του χάους να παρουσιάζονται ως θεραπευτές: «ο τρώσας και ιάσεται», αφού δεν μπορεί κανένας άλλος. Η αριστερά είχε τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ στο καναβάτσο και τους επέτρεψε να σηκωθούν, με ευθύνη του ΣΥΡΙΖΑ.

Μου λείπει ο Λόγος. Μου λείπει η λογική, η απαίτηση για συνέπεια στην αλληλουχία σκέψεων στον δημόσιο λόγο, για συνέπεια λόγων και έργων.

Δεν ξέρω τι θα γίνει. Δεν είναι εύκολο πράγμα η επιστροφή του Λόγου, και δη του Ορθού, στον δημόσιο βίο. Άσε που τώρα έχουμε πιο σημαντικά θέματα: διακυβεύματα, διλήμματα…

Ξέρω όμως ότι δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Μερικοί μιλούν, δεν κραυγάζουν. Μερικοί βγάζουν νόημα. Μερικοί προσπαθούν να τεκμηριώνουν τα λεγόμενά τους. Μερικοί παραμένουν συνεπείς στις θέσεις τους. Μερικοί ξέρουν και να συζητούν, άρα όχι μόνο να μιλούν αλλά και να ακούν.

Ξέρω επίσης ότι η Δημοκρατική Αριστερά δεν κρύβεται. Ξέρω ότι έχει περιγράψει τι εννοεί με τη «σταδιακή αποδέσμευση από το μνημόνιο». Ξέρω ότι έχει προτάσεις, θαρραλέες και ρεαλιστικές, συνεπείς με την ιδεολογία της και όχι δέσμιες ιδεολογημάτων. Ξέρω ότι έχει συγκεκριμένες, άμεσα εφαρμόσιμες προτάσεις για «μέτρα ισοδύναμου δημοσιονομικού αποτελέσματος», δηλαδή δικαιότερους τρόπους να βρεθούν τα χρήματα που χρωστάμε χωρίς να επιβαρυνθούν με οριζόντιες περικοπές οι «γνωστοί άγνωστοι» — που, ούτως ή άλλως, έχουνε φτάσει στα όριά τους· ρεαλιστικές προτάσεις για τις αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ώστε να αντιμετωπιστούν οι χρόνιες παθογένειες που παράγουν κοινωνική αδικία — το πελατειακό κράτος, η γραφειοκρατία, η διαφθορά, η αδιαφάνεια, η παραοικονομία, η ανεπάρκεια της δικαιοσύνης, η φοροδιαφυγή, η ανομία, η ατιμωρησία, η ασυνέχεια του κράτους· θαραλέες προτάσεις για τη δραστική μείωση του κόστους του πολιτικού συστήματος, αναγκαία και για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας του.

Θέλω να γίνεται λόγος για όλα αυτά. Να τα συζητάμε. Είναι τα κατεξοχήν θέματα όπου η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ στριμώχνονται και εκτίθενται ανεπανόρθωτα. Κανονικά, αυτό είναι το γήπεδο όπου πρέπει να παίζει η αριστερά σήμερα.

Ξέρω επίσης ότι εδώ και πάνω από έναν χρόνο η Δημοκρατική Αριστερά έχει διατυπώσει μια πρόταση για ένα πενταετές αναπτυξιακό πρόγραμμα επενδύσεων, με κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων σε συνδυασμό με κονδύλια από το ΕΣΠΑ (δεν πρόκειται για νέα δανεικά· η ΕΤΕ δανείζεται από τις αγορές με ευνοϊκούς όρους —κάτι που, όπως ξέρουμε, δεν μπορούμε τώρα να κάνουμε μόνοι μας— και εν συνεχεία επενδύει). Η πρόταση αυτή είναι τεκμηριωμένη, επεξεργασμένη και κοστολογημένη. Έχει υποβληθεί επισήμως στον Παπανδρέου και μετά στον Παπαδήμο. Και ακούω μόλις τώρα στις ειδήσεις (είπαμε, δεν υπάρχουν ειδήσεις, αλλά τελικά φαίνεται πως υπάρχουν λίγες) ότι η Μέρκελ, ενώ επιμένει στην απαρέγκλιτη τήρηση της πολιτικής δημοσιονομικής λιτότητας, υπό την πίεση Ομπάμα και Ολάντ μίλησε σήμερα για «ανάπτυξη παράλληλα με τη λιτότητα» και για «πρόγραμμα ανάπτυξης με κινητοποίηση της ΕΤΕ».

Δεν λέω ότι κάτι τέτοιο θα μας λύσει όλα τα προβλήματα. Λέω όμως πως είναι κάτι.

Από την άλλη, αν προτιμάμε να έχουμε «σοσιαλισμό στις 18», αντιλαμβάνομαι ότι δεν υπάρχει περιθώριο να συζητάμε τέτοια πράγματα. Δεν υπάρχει λόγος.

* Κάπου ανάμεσα Τρίτη και Τετάρτη πρέπει να παράπεσε η αληθινή σου μέρα: από τη Μαρία Νεφέλη του Οδυσσέα Ελύτη.